Badanie USG jest dziś jednym z najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych w czasie ciąży. Często dziecko w brzuchu mamy jest "podglądane" na każdej wizycie u lekarza. Dla wielu mam USG daje poczucie bezpieczeństwa i nalegają na częste go wykonywanie, aby upewnić się, że dziecko prawidłowo się rozwija. Wiele kobiet zadaje sobie pytanie - czy tak częste badanie nie szkodzi dziecku? Warto dowiedzieć się, co badania naukowe mówią na temat wykonywania badania USG w czasie ciąży, w jakich sytuacjach warto je robić, a w jakich nie jest ono konieczne.
 Wprowadzenie ultrasonografii do położnictwa niesłychanie poprawiło możliwości diagnostyczne.Wpłynęło na zaprzestanie bardzo inwazyjnych i szkodliwych badań, takich jak RTG w ciąży. Dzięki profilaktycznym badaniom USG można dziś wykryć wiele nieprawidłowości w przebiegu ciąży i w porę zapobiec powikłaniom. Dotychczasowe doswiadczenia związane z zastosowaniem USG w położnictwie dowodzą, że badanie ultrasonograficzne powinno byc wykonywane jedynie ze wskazań medycznych. Powinno zajmować ono najkrótszy, niezbędny czas do uzyskania informacji. W niektórych krajach z powodu nadużywania ultrasonografii, czyli wykonywania przez kobiety kilku, a czasem kilkunastu badań bez wskazań medycznych w czasie ciąży, podjęto odpowiednie działania służące ochronie zdrowia dziecka nienarodzonego ( edukacja rodziców, restrykcje wobec osób wykonujących badania bez zlecenia, rerstrykcje wobec osób "wypożyczających" rodzicom aparaturę). Wykonywanie USG w celu tworzenia "pamiątkowych filmów czy zdjęć" zostało w USA  uznane przez Agencję ds. Żywności i Leków za nieuprawnione wykorzystywanie aparatury medycznej. Postępowanie takie jest naruszeniem amerykaskiego prawa.
Powstało wiele badań naukowych opisujących przydatność, wiarygodność i bezpieczeństwo stosowania ultrasonografii u kobiet w ciąży.Niewiele osób wie, że ta metoda diagnostytki jest bardzo "młoda" - została wprowadzona do codziennej praktyki położniczej dopiero w 80 latach XX wieku. Oznacza to, że czas wykorzystywania tej metody nie jest wystarczajaco długi, aby ponad wszelką wątpliwość potwierdzić bezpieczeństwo  jej stosowania w stosunku do kobiet ciężarnych i ich dzieci. Ta ograniczona perspektywa czasowa wymuszać powinna zasadę ograniczonego zaufania, poniweaż w przypadku niektórych procedur medycznych i i nowych technologii dopiero kolejne pokolenia ujawniały dalekosiężne negatywne skutki.

Kiedy zalecane jest wykonywanie badania USG
Badania naukowe wskazują, że standardowo powinno być wykonywane pojedyńcze badanie w I trymestrze ciąży, oraz pojedyńcze badanie w II lub III trymestrze ciąży. W Polsce standard ultrasonograficznego badania położniczego opracowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne obejmuje trzy badania ultrasonograficzne - przesiewowe w ciąży wykonywane w : 11-14 tygodniu ciąży, 20 tygodniu ciąży ( +/- 2 tygodnie ), 30 tygodniu ciąży (+/- 2 tygodnie). Dodatkowe badania USG powinny być wykonywane, gdy istnieją konkretne wskazania kliniczne. Na przykład, gdy konieczne jest określenie aktywności serca płodu, położenia płodu lub poziomu płynu owodniowego. Pojedyńcze, dodatkowe badania wykonywane są czasem w celu ponownej oceny masy dziecka w sytuacji podejrzenia opuźnienia wzrostu wewnątrzmacicznego lub ponownej oceny wykrytych nieprawidłowości ( w takich przypadkach należy posiadać dokładny opis poprzedniego badania). Czasem konieczne jest wykonywanie dodatkowego badania, aby uzyskać odpowiedź na konkretne pytanie - np. do oceny aktywności serca płodu w sytuacji krwawienia u matki. Badanie specjalistyczne - w przypadku istnienia nieprawidłowości  wykonuje się badania specjalistyczne. Jest to dokładna metoda do której można zaliczyć badanie dopplerowskie, ocenę biofizycznego profilu płodu raz badanie echokardiograficzne płodu ( echo serca płodu) itp. 

Badanie dopplerowskie jest badaniem ultrasonograficznym pozwalającym na ocenę przepływów w krążeniu maciczno - łożyskowym. Jego działanie opiera się na wychwyceniu zmian długości fal ultradźwiękowych odbijających się od poruszających się elementów krwi. Dzięki badaniu dopplerowskiemu można ocenić ukrwienie poszczególnych struktur płodu oraz zbadać przepływ w małych naczyniach nie widocznych podczas standardowego USG. Metoda ta pozwala na ocenę m.in. tętnicy macicznej, tętnicy pępowinowej, krążenia mózgowego, płodowego krążenia żylnego, tętnic nerkowych i naczyń trzewnych płodu oraz łożyska i sznura pępowinowego. 

Profil biofizyczny płodu inaczej zwany testem Manninga, ma na celu ocenę dobrostanu płodu, czyli kondycji dziecka.Badanie to powinno trwać około godziny. Polega na wykonaniu testu niestresowego ( NST), czyli zapisu kardiotokogrficznego  (KTG) oraz badaniu ultrasonograficznym, w tracie którego ocenianych jest pięć najważniejszych parametrów biofizycznych płodu ( tętna, napięcia mięśniopwego, ruchów ciała, ruchów oddechowych oraz ilości płynu owodniowego).

ECHO serca płodu jest badaniem USG, w trakcie którego, zwraca sie szczególną uwagę na budowę i funkcje serca oraz układ krążenia dziecka. Jest badaniem specjalistycznym, wskazanym w sytuacji wykrycia nieprawidlowości w trakcie badania standardowego. Badanie to powinno obejmiwać ocenę:
- położenie serca,
- wielkość serca (1/3 klatki piersiowej),
- czterojamowość serca (uwidocznienie tzw. krzyża serca),
- rytm serca (miarowy 120 - 160 /min).
Zalecane jest uwidocznienie skrzyżowania dużych naczyń (drogi odpływu z lewej i prawej komory serca).

USG do 10 tygodnia ciąży. 
W tym okresie celem badania USG ze wskazań lekarskich jest:
- okreslenie liczby pęcherzyków ciążowych, kosmówek i owodni w jamie macicy,
- ocenę czynności serca płodu (FHR),
- określenie lokalizacji jaja płodowego.
W celu ustalenia wieku ciążowego ocenia sie nastepujące parametry (CRL, GS) aby stwierdzić czy ciąża rozwija się prawidłowo. 

Badanie USG między 11 a 14 t.c. Osoba wykonująca badanie powinna ocenić ogólną budowę anatomiczna dziecka:
-  budowę i zawartość czaszki,
- ściany powłok brzusznych,
- żołądek,
- pęcherz moczowy, 
- lokalizację i czynność serca,
- kręgosłup,
- kończyny dolne i górne,
- liczbe zarodków w jamie macicy. 
Dodatkowo ocenia sie kosmówkę, przezierność karkową (NT) i kość nosową (NB).
Dokonuje się dwa pomiary biometryczne:
- długość ciemieniowo- siedzeniową (CRL),
- wymiar dwuciemieniowy (BPD).
Podczas badania należy odnotować również ruchy dziecka, kształt, budowę i wielkość macicy oraz lokalizacje i budowę przydatków.
W uzasadnionych klinicznie przypadkach pojedyńcze badania wykonuje się w I trymestrze głowicą dopochwową w celu oceny długości i kształtu ujścia wewnętrznego szyjki macicy, czynności serca płodu, oraz ilości płynu owodniowego.
Uwaga!  
Przy użyciu głowicy dopochwowej bicie serca można zauważyć , gdy wielkość zarodka wynosi przynajmniej 5-6 mm. Jeśli zarodek jest mniejszy niż 5 mm, czynność serca płodu będzie można zaobserwować  dopiero w późniejszym badaniu USG. Dlatego ważne jest, aby nie wykonywać badania zbyt wcześnie. Dopiero nieprawidłowe lub wątpliwe wyniki badania USG są wskazaniem do poszerzenia diagnostyki w ośrodku referencyjnym. 

USG w II lub III trymestrze - czas wykonywania badania między 18 a 22 trymestrze ciąży oraz między 28 a 32 trymestrze ciąży .
Badanie USG wykonywane w II lub III trymestrze ciąży, ma na celu ocenę liczby płodów, ich położenia i czynności serca. W jego trakcie ocenia sie parametry biometryczne dziecka:
- wymiar dwuciemieniowy główki płodu (BPD),
- obwód główki (HC),
- obwód brzuszka (AC),
- długość kości udowej (FL),
- orientacyjną masę płodu (OMP).
Badanie w II trymestrze ciąży umożliwia dokładną ocenę budowy anatomicznej dziecka. Badanie obejmuje ocenę:
- czaszki (ciągłość, kształt),
- mózgowia (komory, sploty naczyniówkowe, tylny dół czaszki, móżdzek),
- twarzy ( ocena profilu, oczodołów, kości nosa, ewentualnie podniebienia i wargi górnej),
- kręgosłupa (ciągłość, symetryczność),
- klatki piersiowej,
- serca ( położenie, jego wielkość, obraz czterech jam, częstość akcji serca i miarowość),
- jamy brzusznej ( żołądka- jego lokalizacja,wielkość i kształt, jelit, ciągłośći ściany powłoki jamy brzusznej),
- pęcherza moczowego oraz nerek,
- kończyn ( obecności kości i ruchomości, obecności rąk i stóp).
W badaniu tym ocenia sie również:
-  łożysko ( lokalizacja, struktura - stopień dojrzałości wg Grannuma, oraz opis ewentualnych nieprawidowości - np. krwiak),
- sznur pępowinowy (liczba przebiegajacych w nim naczyń krwionośnych),
- ilość płynu owodniowego.
Czasem, w przypadku watpliwości, ocenia sie indeks płynu owodniowego (AFI). Badanie indeksu płynu owodniowego polega na ocenie czterech najwiekszych "kieszonek" wód płodowych. Wynik jest sumą pomiarów najgłębszych zbiorników płynu owodniowego badanych w czterech kwadrantach macicy. Prawidłowo wynik AFI powinien mieścić się w przedziale 5 -25. Jego wartość zmienia sie wraz z wiekiem ciąży, początkowo rośnie, a następnie w ostatnich miesiącach ciąży maleje. Wyniki AFI < 5-6 świadczyć mogą o zbyt małej i potencjalnie szkodliwej  dla dziecka ilości płynu owodniowego (sytuację taką nazywa się małowodziem), natomiast powyżej 20-25 o nadmiernej ilości wód płodowych ( sytuację taką nazywa się wielowodziem ). W sytuacji kiedy uzyskuje się nieprawidłowe wyniki AFI należy zbadać przepływy w naczyniach pępowinowych - czyli wykonać badanie ultrasonograficzne pokazujące cyrkulacje krwi w pępowinie, mówiącą nam o tym, jak dziecko adoptuje się do sytuacji wewnątrzmacicznej.
Uwaga! w przypadku ciąży wielopłodowej w Polsce zaleca sie ocenę w trakcie badania USG ilość kosmków i owodni rozbieżnego wzrastania płodów. W ciąży wielopłodowej o przebiegu prawidłowym badania kontrolne USG powinny być wykonywane według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego  co 4 tygodnie.

DODATKOWE INFORMACJE
Kobiecie w ciąży potrzebne jest przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa, tak jak w miłości. Aby móc się otworzyć musi mieć zapewnione poczucie intymności, prywatności i szacunku. Te wszystkie czynniki mają ogromny wpływ na to, aby poród przebiegał spokojnie i bez zakłóceń.

Więcej iformacji na temat USG w ciąży na stronach:
www.badania-usg.pl
www.twoja-ciaza.com.pl
www.dzieci.pl
www.ebrzuszek.pl